Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην ψυχική και πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου: ένας απ’ αυτούς είναι και το βιβλίο. Να θεμελιώσετε με επιχειρήματα την παραπάνω άποψη.
Διαπίστωση
Πρέπει να προσέξουμε το ρήμα «συμβάλλει»· πράγματι το βιβλίο είναι ένας από τους πολλούς παράγοντες που συμβάλλει στην ψυχική και πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου– άλλοι τέτοιοι παράγοντες είναι το θέατρο, η μουσική, ο κινηματογράφος κ.ά. Όμως, αρχικά πρέπει να διευκρινίσουμε τι εννοούμε με τον όρο «ψυχική» και «πνευματική» ολοκλήρωση.
- Ολοκλήρωση είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη των δυνατοτήτων του ανθρώπου.
- Ψυχική ολοκλήρωση είναι η δυνατότητα που έχει κάποιο άτομο:
– Να αναπτύξει όλα τα ψυχικά εφόδια που διαθέτει «εν δυνάμει» ή, αν είναι δυνατόν, να τα αποκτήσει. (Σημαντικός είναι ο ρόλος της θέλησης, της υπομονής, της επιμονής, της αυτοκυριαρχίας κ.ά.)
– Να αναπτύξει τα στοιχεία εκείνα του «Είναι» του που συνδέονται με αυτό που ονομάζεται «ανώτερη σφαίρα» της ανθρώπινης υπόστασης: την ευαισθησία, τη νηφαλιότητα κ.ά.
– Να καλύψει τις βαθύτερες ανάγκες της ψυχής.
- Πνευματική ολοκλήρωση είναι η ανάπτυξη ή η απόκτηση όλων των πνευματικών, διανοητικών χαρισμάτων που, πάλι, είτε λανθάνουν είτε δεν υπάρχουν καν δηλαδή ευφυΐα, ευστροφία, κρίση, παρατηρητικότητα, φαντασία κ.ά.
Τέλος, βιβλίο είναι το υλικό εκείνο προϊόν στο οποίο περιλαμβάνονται τα μορφοποιημένα δημιουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος– είναι η «σάρκα» που φέρει το «αόρατο» πνεύμα, είναι ο φορέας του πνεύματος που έγινε αντικείμενο και πήρε «σάρκα και οστά».
Το βιβλίο, γενικά μπορεί να διακριθεί σε:
- λογοτεχνικό (όλα τα είδη),
- επιστημονικό,
- φιλοσοφικό (εδώ εντάσσονται και τα δοκίμια),
- πληροφοριακό – «δημοσιογραφικό»,
- εκλαϊκευτικό – ψυχαγωγικό (που, μερικές φορές πια, μπορεί
να είναι και πολύ «ανάλαφρο»).
Πώς, τώρα, το βιβλίο μπορεί να συμβάλλει στην ψυχική ολοκλήρωση του ατόμου; Ας παρακολουθήσουμε προσεκτικά τους παρακάτω συλλογισμούς.
– Ψυχική ολοκλήρωση αρχικά σημαίνει ανάπτυξη των ψυχικών δυνάμεων του ανθρώπου.
Η μελέτη ενός βιβλίου, ειδικά αν αυτό είναι φιλοσοφικό ή δοκίμιο αναδεικνύει προβλήματα.
- Το άτομο πρέπει να μην εγκαταλείψει την προσπάθεια, να μην πτοηθεί με την πρώτη δυσκολία.
- Έτσι καλλιεργεί την αυτοκυριαρχία, και «πιέζει» τον εαυτό του να μην εγκαταλείψει τη δυσκολία.
- Αντέχοντας την πρώτη «αποτυχία» καλλιεργεί την υπομονή.
- Επαναλαμβάνοντας την προσπάθεια ασκείται στην επιμονή.
- Μελετώντας το βιβλίο, κρατώντας σημειώσεις πιθανόν, συνηθίζει τον προγραμματισμό και αποκτά μεθοδικότητα (η οποία μπορεί να ενταχθεί και στα πνευματικά εφόδια).
- Κατανοώντας το βιβλίο, εκτός από το ότι διευρύνει τους ορίζοντές του, βλέπει συγχρόνως και τα όριά του, διευρύνει δηλαδή την αυτογνωσία του.
Τέλος, η ικανοποίηση πως προσπέλασε τελικά τα όποια εμπόδια, διευρύνει την αυτοπεποίθησή του.
Το βιβλίο, ειδικά το λογοτεχνικό, αγγίζει πολύ «λεπτές» σφαίρες της ανθρώπινης ύπαρξης.
- Αν πάρουμε υπόψη πως η Τέχνη (και, φυσικά, και η Λογοτεχνία) εκφράζει το «ανέκφραστο» (Wittgenstein), τότε τμήματα του ανθρώπινου «Είναι» που δε θα μπορούσαν να εκφραστούν με άλλους τρόπους, τώρα εκφράζονται μέσω της Τέχνης.
- Αποφορτίζει το άτομο, γιατί το αποσπά από τη σκληρή πραγματικότητα.
Άρα το βιβλίο, ειδικά το λογοτεχνικό, «παράγει» κάθαρση, αποφόρτιση, ψυχική ηρεμία’ και κατορθώντας να αγγίξει τμήματα του «Είναι» δύσκολα προσπελάσιμα με τα συνήθη μέσα, καλύπτει ψυχικές ανάγκες που, αν καλυφθούν, εξασφαλίζεται η ψυχική ισορροπία και, έτσι, και απ’ αυτή τη σκοπιά το βιβλίο συμβάλλει στην ψυχική ολοκλήρωση.
Το βιβλίο, όμως, συμβάλλει και στην ανάπτυξη των διανοητικών δυνατοτήτων.
- Απαιτεί την προσοχή του αναγνώστη και έτσι καλλιεργείται η παρατηρητικότητα και η αυτοκυριαρχία για την οποία μιλήσαμε πιο πάνω.
- Καλλιεργείται η μνήμη, διότι για την κατανόησή του χρειάζεται η ικανότητα συγκράτησης πληροφοριών (π.χ. διαβάζοντας ένα πεζογράφημα πρέπει να θυμάται κάποιος όλα όσα αναφέρονται για να μπορεί να το παρακολουθήσει, ειδικά αν αυτό είναι ογκώδες– αλλιώς χάνει τη συνέχεια, τη ροή).
- Καλλιεργείται η κρίση, διότι διαβάζοντας πολλά βιβλία πάνω στο ίδιο θέμα καλείται πια να πάρει θέση– να συγκρίνει, να εγκρίνει, να απορρίψει.
- Αναπτύσσεται η φαντασία, διότι το βιβλίο δε δίνει έτοιμη την εικόνα, όπως π.χ. ο κινηματογράφος ή η τηλεόραση, αλλά το υποκείμενο μόνο του τη συγκροτεί.
Καλλιεργείται η διεισδυτικότητα, η συνθετική ικανότητα, διότι προσπαθεί να κατανοήσει κάτι «δύσκολο», να «συγκροτήσει» με λογικό επιχείρημα ένα «σκοτεινό» λόγο, κάποιο απόφθεγμα– προεκτείνοντας κάτι που διάβασε, παράγοντας κάτι καινούργιο, ενεργοποιείται η ευφυΐα (αν υπάρχει)– γιατί η ευφυΐα [ευ + φύω = καλά + γεννώ = μπορεί να «γεννήσει» το μυαλό μου] ξεπερνά την εξυπνάδα, μιας και ο «έξυπνος» απλά δεν είναι «εν ύπνω» (εκ + ύπνος), προσλαμβάνει ό,τι εμπίπτει στο αντιληπτικό του πεδίο, ενώ ο ευφυής πάει πιο πέρα από ότι προσέλαβε. Καλλιεργείται και η αφαιρετική ικανότητα, διότι έχοντας διαβάσει ένα βιβλίο, εκ των πραγμάτων, θα κρατήσει τα πιο ουσιώδη, θα κάνει ίσως κάποια «αποδελτίωση».
– Οι νέες πληροφορίες διευρύνουν, σίγουρα, το γνωστικό ορίζοντα, κάνουν το άτομο ικανό να χρησιμοποιεί πια τις διανοητικές του δυνάμεις χωρίς εξωτερική καθοδήγηση, το κάνουν δηλαδή «ώριμο», μιας και «ανωριμότητα σημαίνει να μην μπορείς να χρησιμοποιείς το μυαλό σου χωρίς εξωτερική καθοδήγηση» (Kant).
Γενικά, το βιβλίο δεν είναι μόνο ένα «παράθυρο στον κόσμο»’ είναι και μια «πόρτα» για να «μπούμε» στον εσωτερικό μας κόσμο και να δούμε αυτό που υπήρχε αλλά δεν το ξέραμε– να δούμε δηλαδή τον ίδιο μας τον εαυτό. Γιατί, όλα όσα πιο πάνω αναφέραμε πως είναι «καρποί» της επαφής με το βιβλίο, μάλλον φαίνεται να υπάρχουν μέσα μας και το βιβλίο -καθώς και κάθε εξωτερικό ερέθισμα- απλώς τα ενεργοποιεί «Ουδέν εκ του μηδενός»– αν κάποιος δεν έχει προδιάθεση ευφυΐας, όσα βιβλία κι αν διαβάσει δε θα την αποκτήσει. Το βιβλίο, όμως, είναι «ο επαρκής όρος», ή, έστω, ένας από τους επαρκείς όρους ώστε όσα αναφέραμε να αξιοποιηθούν.