Κοντός ψαλμός αλληλούια = η φράση χρησιμοποιείται για υπόθεση που σύντομα θα φανούν τα αποτελέσματά της και δεν μπορούμε με σιγουριά να κάνουμε πρόγνωση.
Αμ’ έπος αμ΄έργον = πρόκειται για αρχαιοπρεπή φράση και σημαίνει χωρίς καθυστέρηση, αμέσως.
Μεταξύ σφύρας και άκμονος (ανάμεσα στο σφυρί και το αμόνι) = λέγεται για κάποιον που αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις και δεν μπορεί να απαλλαγεί απ’ αυτές.
υπό την αίρεση = υπό την προϋπόθεση, με τον όρο.
υπό αίρεση = σε εκκρεμότητα.
αιχμή του δόρατος = το βασικότερο όπλο μιας στρατηγικής, μιας επιθετικής πολιτικής. Π.χ. Τα κοινοτικά προγράμματα αποτελούν, για την ελληνική οικονομία, την αιχμή του δόρατος.
Ο λύκος έχει τ’ όνομα κι η αλεπού τη χάρη = λέγεται για κάποιον που επιτυγχάνει περισσότερα με την πονηριά και την πανουργία, παρά με την επιθετικότητα και τη δύναμη.
άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε = όταν υπάρχει ασυνεννοησία ή όταν κάποιος αποφεύγει να πάρει θέση για το θέμα που συζητείται.
την ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενος = προθυμοποιούμαι να κάνω κάτι το οποίο είμαι υποχρεωμένος να κάνω.
ο σκοπός αγιάζει τα μέσα = για να δικαιολογηθούν παράνομες και κατακριτέες πράξεις που επιτελούνται για την επίτευξη ιερού ή υψηλού στόχου.
πνέω τα λοίσθια = βρίσκομαι στα τελευταία μου.
ομφάλιος λώρος = κάθε μορφής σύνδεσμος με πρόσωπα και πράγματα από τα οποία δεν μπορούμε να αποκοπούμε.
πέφτουν οι μάσκες = αποκαλύπτονται οι πραγματικές προθέσεις κάποιου.
παρά θιν’ αλός = στη θάλασσα, στην παραλία.
εν κτυπτώ και παραβύστω = κρυφά και μυστικά.
θέατρο του παραλόγου = κάθε κατάσταση παραλογισμού.
απέχω παρασάγγας = έχω τεράστια διαφορά σε κάτι από κάποιον άλλον.
οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ = λέγεται για πρόσωπα που βρίσκονται στο κέντρο των εξελίξεων και έχουν προσωπική αντίληψη των γεγονότων.
αντί πινακίου φακής = με ευτελές αντάλλαγμα. Π.χ. τους βρήκαν στην ανάγκη και αγόρασαν την επιχείρηση αντί πινακίου φακής.
δύο μέτρα και δύο σταθμά = για περιπτώσεις που δεν εφαρμόζεται αμερόληπτη και δίκαιη μεταχείρηση.
πνέω μένεα = είμαι έντονα εξοργισμένος με κάποιον.
επί ξυρού ακμής = στην κόψη του ξυραφιού, στο κρίσιμο σημείο μιας κατάστασης ή ενέργειας.
περί όνου σκιάς = λέγεται για θέμα ανάξιου λόγου.
όνειρο θερινής νυκτός = κάτι που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί.
ή στραβός είν’ ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε = λέγεται ειρωνικά για να δηλωθεί πως για κάτι που δεν πάει καλά προφανώς φταίμε οι ίδιοι.
σφάξε με, αγά μου, ν’ αγιάσω = λέγεται στις περιπτώσει που κάποιοι δείχνουν παθητική στάση απέναντι σε εχθρικές προκλήσεις και παραιτούνται από κάθε προσπάθεια αντίστασης.
τηρώ σιγήν ιχθύος = δεν παίρνω θέση για κάτι, αποφεύγω να σχολιάσω.
με σημαδεμένη τράπουλα = όταν δεν τηρούνται οι κανόνες της αμεροληψίας και της δικαιοσύνης και το αποτέλεσμα είναι προκαθορισμένο.
σημείο τριβής = για περιπτώσεις όπου υπάρχει έντονη αντιπαράθεση και αδυναμία σύγκλισης απόψεων.
εκ των ων ουκ άνευ = απολύτως απαραίτητη και αναγκαία προϋπόθεση.
άνθρακες ο θησαυρός = για να δηλωθεί διάψευση προσδοκιών.
ανοιχτοί λογαριασμοί = εκκρεμότητες (συνήθως έριδες) που δεν έχουν τελειώσει.
έχω τραχανά απλωμένο = έχω κάνει τη δουλειά μου και διαφορώ.
εξ απορρήτων = ο μυστικοσύμβουλος.
αυθωρεί και παραχρήμα = αμέσως, χωρίς καμμία καθυστέρηση.
αχίλλειος πτέρνα = το τρωτό, το αδύνατο σημείο κάποιου.
πίσω έχει η αχλάδα την ουρά = λέγεται για προειδοποιήση ότι στο τέλος θα φανούν τα άσχημα αποτελέσματα.
ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω = λέγεται στις περιπτώσεις που κάποιος κατηγορεί τους άλλους, χωρίς να αναλογίζεται και τη δική του ευθύνη.
μετά βδελυγμίας = όταν εκδηλώνουμε το αίσθημα της ηθικής αποστροφής για κάτι ψυχρό και αηδιαστικό.
βίος και πολιτεία = λέγεται για κάποιον που έχει πολυπαθή ή περιπετειώδη ζωή.
τα μεταξωτά βρακιά θέλουν και επιδέξιους κώλους = λέγεται για κάποιον που, ενώ θέλει πολυτελή ή δύσκολα πράγματα, δεν έχει τη διάθεση ή την ικανότητα να υποστεί το ανάλογο κόστος.
πετάω το γάντι = προκαλώ, απαιτώ απάντηση, εξήγηση.
το γινάτι βγάζει μάτι = το πείσμα μπορεί να πλήξει τον ίδιο τον ισχυρογνώμονα.
γκρίζα διαφήμιση = όταν ένα προϊόν διαφημίζεται όχι στον προβλεπόμενο χρόνο και τόπο.
έπεα πτερόεντα = λόγια χωρίς ιδιαίτερη βαρύτητα.
προς επίρρωσιν = προς ενίσχυση.
όποιος βαριέται να ζημώσει, πέντε μέρες κοσκινίζει = αυτός που αποφεύγει την εργασία και προβάλλει συνεχώς δικαιολογίες.
αρχή της ήσσονος προσπαθείας = λέγεται για εκείνους που καταβάλλουν πολύ μικρή προσπάθεια προκειμένου να επιτύχουν κάτι.
ψαρεύω σε θολά νερά = αναμειγνύομαι σε ύποπτες καταστάσεις.
εξιλαστήριο θύμα = όταν δεν λογοδοτεί ο πραγματικός ένοχος αλλά κάποιος άλλος που είναι εντελώς αθώος ή βαρύνεται ελάχιστα.
διαρρηγνύω τα ιμάτιά μου = διαμαρτύρομαι έντονα και υποστηρίζω ότι είμαι αθώος. Συχνά λέγεται ειρωνικά για κάποιον που παριστάνει τον αθώο.
κεραυνός εν αιθρία = λέγεται σε απροσδόκητα και εντυπωσιακά γεγονότα.
κίτρινος τύπος = η προκλητική προβολή και παρουσίαση στον τύπο θεμάτων που εξάπτουν την περιέργεια του κοινού.
κομίζω γλαύκας εις τα Αθήνας = παρουσιάζω ως καινούργιο ή πρωτοποριακό κάτι που είναι ήδη γνωστό.
παίζω εν ου παικτοίς = αντιμετωπίζω χωρίς σοβαρότητα κάτι που απαιτεί σοβαρή αντιμετώπιση.
ου παντός πλειν ες Κόρινθον = δεν είναι όλοι ικανοί για ένα δύσκολο στόχο.
ο κουτσός με το ‘να πόδι δίνει μία και πάει στην πόλη = τα πάντα γίνονται και τίποτα δεν αποκλείεται.
ο κύβος ερρίφθη = λέγεται για κάτι που έχει κριθεί οριστικά και αμετάκλητα.
τα άγια τοις κυσί (τα άγια στος σκύλους) = όταν εμπιστευόμαστε την προστασία και τήρηση των κανόνων του δικαίου και των αξιών σε ανάξια πρόσωπα.
ανακρούω πρύμναν = υποχωρώ.
δρυός πεσούσης πας ανηρ ξυλεύεται = όταν χάσει κάποιος τη δύναμή του κάποιοι τρέχουν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία εις βάρος του
πέμπτη φάλαγγα = κάθε άτομο ή ομάδα ατόμων με διαβρωτική και υπονομευτική δράση και διάθεση.
φαντάσματα του παρελθόντος = οτιδήποτε δυσάρεστο προέρχεται από το παρελθόν.
το αβγό του φιδιού = οτιδήποτε ευνοεί ή σχετίζεται με την ανάπτυξη του νεοναζισμού.
ξεπλένω βρώμικο χρήμα = χρησιμοποιώ νόμιμους τρόπους για να εμφανίσω ως νόμιμα τα κέρδη από παράνομη δραστηριότητα.
ώδινεν όρος και έτεκε μυν (κοιλοπόνησε το βουνό και γέννησε ποντίκι) = λέγεται για εντυπωσιακές προσπάθειες που καταλήγουν σε ασήμαντο αποτέλεσμα.
από την εφημερίδα της Ηλείας “Πατρίς”
Εκφράσεις της Νεοελληνικής στα αρχαία κείμενα
01. αετόν ίπτασθαι διδάσκεις; (Μαθαίνεις τον αετό να πετά;)
02. Δελφίνα νήχεσθαι διδάσκεις; (Μαθαίνεις κολύμπι στο δελφίνι;)
03. Αιγιαλω λαλείς; (Μιλάς στο γιαλό;)
04. άνεμον διώκεις; (Κυνηγάς τον άνεμο;)
05. ανέμω διαλέγης; (Μιλάς με τον άνεμο;)
06. Δικτύω άνεμον θηράς; (Κυνηγάς με απόχη τον άνεμο;)
07. Εις ύδωρ γράφεις; (Γράφεις στο νερό;)
08. Ελαίω πυρ σβεννύεις; (Σβήνεις με λάδι τη φωτιά;)
09. Θάλασσαν αντλείς; (Αντλείς τη θάλασσα;)
10. Κοσκίνω ύδωρ φέρεις; (Μεταφέρεις νερό με κόσκινο;)
11. Κωφού κτυπάς θύραν; (Στου κουφού την πόρτα χτυπάς;)
12. Τράγον άμέλγεις; (Αρμέγεις τράγο;)
13. Τυφλώ κάτοπτρον χαρίζη; (Κάνεις δώρο σε τυφλό καθρέφτη;)
14. Φαλακρώ κτένας δανείζεις; (Δανείζεις χτένα σε φαλακρό;)
15. Ωόν τίλλεις; (Μαδάς το αυγό;)
Από το “Συμπόσιο” και τον “Φαίδρο” του Πλάτωνος
16. Τα ωά ταίς θριξίν! ~ Το έκοψε στην τρίχα!
17. Αεί όμοιος ει! ~ Πάντα ο ίδιος είσαι!
18. Μαίνομαι και παραπαίω! ~ Είμαι τρελλός και παλαβός!
19. Οίχεται αποπτάμενος ~ Φεύγει πετώντας.
20. Ω ‘γαθέ, όρα τι ποιείς! ~ Καλέ, κύττα τι κάνεις!
21. Χαιρέτω δη ~ Χαιρέτα το!
22. Είεν δη ~ Ας είναι λοιπόν!
23. Ως έπος ειπείν ~ Που λέει ο λόγος.
24. ώχετ’ απιών ~ Πήγε να φύγει.
25. Τουτί τι ήν; ~ Τι είν’ τούτο;(!)
26. Ουκ αφέξεταί μου τω χείρε ~ Δε το γλυτώνω το ξύλο.
27. Και τι δει λέγειν ~ Και που να στα λέω!
28. Τι εστι το πράγμα; ~ Που το πάει το πράγμα;
29. Οίνος… και παίδων ην αληθής ~ Από παιδί κι από κρασί μαθαίνεις την αλήθεια!
30. Μεταξύ των λόγων ~ Πάνω στην κουβέντα.
31. Τι σοι φαίνεται; ~ Πώς σου φαίνεται;
32. Παύσαι προς με καλλωπιζόμενος ~ Πάψε να μου κουνιέσαι.
33. Αν ης ος ει, λέγε θαρρών ~ Αν είσαι αυτός που είσαι, λέγε θαρρετά.
34. Δος μοι έτι πρόφρων και μοι τεόν ούνομα ειπέ αυτίκα νυν, ίνα τοι δω ξείνιον, ω κε συ χαίρης! [Κι ακόμα δός μου πρόθυμα και πες μου τ’ όνομά σου τώρα ευθύς, γιά να σου δώσω δώρημα που σύ θα το χαρείς! ] ~ Να ζήσης καβαλάρη μου, γιά πες μου τ’ όνομά σου, και χάρισμα βασιλικό θα κάνω τσ’ αφεδιάς σου! (δημ. τραγούδι)